پنج تکنیک تربیتی برای خردسالان

مدام نه گفتن به کودکتان تنها باعث می شود که او کلمه نه را یاد بگیرد، پس بهتر است شیوه های تربیتی اصولی تری را به کار ببرید.

 تربیت کودک، مخصوصاً کودکان دردسر ساز می‌تواند بهترین و بد‌ترین نتایج را برای ما والدین به بار آورد. خیلی ناراحت کننده است که کودک پس از چندین بار تذکر باز هم به پرتاب کردن اشیاء یا زدن خواهر و بردارش ادامه می‌دهد. اما جلوگیری از عصبانیت خود می‌تواند والدین خوبی از ما بسازد. زیرا تربیت کودک با اعتماد شروع می‌شود. کودکی که مطمئن است والدینش به هنگام نیاز به او غذا خواهند داد، هنگامی که برای مثال به او می‌گویند که «دست نزن!» نیز به آن‌ها اعتماد می‌کند. به همین دلیل تربیت برای کودکان زیر ۲ سال بیشتر در مورد ایجاد اطمینان آن‌ها به شماست تا در مورد تنبیه. تربیت در این سن به معنی پاسخ به گریه‌های او، قرار دادن او در گهواره یا صندلی‌اش و صرف زمان زیادی برای در آغوش گرفتن یکدیگر است.

البته، این کار به این سادگی نیست. حتی در مورد والدین و نوزادان وابسته و صمیمی هم مشکلاتی پیش می‌آید. اما اگر از زاویه دید کودکتان به رفتاری بنگرید، می‌توانید برای هدایت رفتار او واکنش درستی داشته باشید. به عنوان مثال مادری تعریف می‌کرد که کودک نوپای او به نام لورا یک بار ناگهان یک پاکت شیر از یخچال برداشت و آن را روی زمین انداخت و شروع به به خندیدن کرد. مادر لورا به جای اینکه عصبانی شود و او را سرزنش کند، درباره اتفاقی که افتاده بود با خونسری و ملایمت با او صحبت کرد. وقتی از او پرسیدیم که چطور توانسته با این قدر خونسردی مشکل را رفع کند پاسخ داد: «از خودم پرسیدم که اگر من جای لورا بودم، دوست داشتم مادرم چه رفتاری بامن داشته باشد؟»

گاهی وقت‌ها بیرون آمدن از دنیای خودتان و قرار گرفتن در جای کودکتان باعث کاهش فشار‌های روانی می‌شود. بنابراین اگر کودک نوپایتان با انجام کاری اعصابتان را به هم ریخت، این شعار تربیتی را به یاد آورید که: «خودتان را جای او قرار دهید. با این کار (تقریباً!) همیشه پاسخ درستی به او خواهید داد.»
نمی‌دانید در شرایط نا‌امید کننده خاص چه کار کنید، در ادامه توصیه‌هایی در این مورد ارائه می‌شود:

دست زدن یا چنگ زدن به چیز‌های خطرناک

چرا کودکان نوپا و کنجکاو همیشه به دنبال یک چیزی هستند که آن را بکشند، هل بدهند، به چنگ بگیرند، بیندازند و پرت کنند؟ چه آن شیء تلفن همراه شما باشد یا چیزی در فر اجاق گاز داغتان. کودک با کاوش دنیا از طریق لمس کردن و خوردن اشیا می‌آموزد.
نحوه برخورد:

به جای اینکه پی در پی بگویید «نه، نه، نه!» (که تنها نتیجه آن، وارد شدن این کلمه در فهرست واژگان او است)، آن را شخصی سازی کنید برای مثال: «این کار برای بابی ممنوع است». پدر و مادری تجربه خود را در مورد کودک خود با ما در میان گذاشته‌اند: «هنگامی که سعی می‌کردیم لارن ۱۴ ماهه را از خطر یا شیطنت بازداریم، صدایش می‌کریم:» لارن! «او با شنیدن نامش غافلگیر شده و‌‌ همان لحظه خواسته‌اش را فراموش می‌کرد. همین که توجه‌اش را جلب می‌کردیم قبل از اینکه خودش را به دردسر بیاندازد، سریع نظرش را به چیز دیگری معطوف می‌کردیم.»
کلمات تداعی کننده را به کوچولوی کنجکاوتان بیاموزید تا بفهمد که به چه چیزی می‌تواند دست بزند و به چه چیزی نباید دست بزند. برای مثال برای چیزی‌هایی که دست زدن به آن‌ها خطری ندارد بگویید: «دست بزن»، برای اشیائ خطرناک «دست نزن» و برای حیوانات و چهره‌ها از جمله «آهسته دست بزن (نوازش کن)» استفاده کنید. برای آرام کردن او وقتی به چیزی هجوم می‌آورد و می‌خواهد به آن چنگ بزند، سعی کنید او را تشویق کنید که یک انگشتش را به آن بزند. برای اشیاء داغ آشپزخانه، شومینه‌ها و... از کلمه «جیز» استفاده کنید (البته، قابلمه‌ها را روی شعله‌های عقب اجاق گاز و سایر وسایل را دور از دسترس او قرار دهید). تنها نشان دادن چیز‌های ممنوعه به کودکتان مهم نیست، بلکه باید همزمان به او نشان بدهید که چه چیز‌هایی مال او هستند. برای مثال وقتی که در آشپزخانه با چاقو مشغول خرد کردن سبزی هستید و کودک ۲۰ ماهه‌تان مشتاق است که او هم لذت این کار را امتحان کند، به او بگویید: «این مال تو نیست. این چاقو مال مامانه، این هم قاشق توئه.» این فن را که فن جایگزینی و تغییر جهت نام دارد، به احتمال زیاد پیش از این هم به طور غریزی انجام می‌دادید و وقتی که چیزی را که نباید به آن دست بزند، از او می‌گیرید، یک اسباب بازی جایگزین آن می‌کنید. خوب، فرض کنید که او یک گلدان شکستنی را به چنگ گرفته است. به جای اینکه آن را سریع از چنگش در آورید و در این حین بگویید «ولش کن!» که قطعاً باعث اعتراض شدید او می‌شود، در حالی که گلدان را از یک دستش می‌گیرید، اسباب بازی را در دست دیگرش قرار دهید و بگویید: «این مال تو نیست.»

ریختن عمدی غذا یا پرت کردن عمدی فنجان یا قاشق و چنگال از روی صندلی‌اش

چرا کودک این کار را می‌کند؟ چون کودکتان دارد یاد می‌گیرد که چه کارهایی را می‌تواند با دست کوچکش انجام دهد و همچنین در حال کشف پدیده شگفت انگیز نیروی جاذبه زمین است. به علاوه، این کار توجه تمام کسانی را که اطراف او هستند و ظاهراً با شیوه دیگری به او توجه نمی‌کنند، جلب می‌کند.
نحوه برخورد:

بسته به زمان و انرژیتان، می‌توانید خیلی ساده موافق میل او عمل کرده و بازی بیانداز و بردار را انجام دهید تا اینکه بالاخره یکی از شما دو نفر خسته شود، یا اینکه می‌توانید فقط شیء یا غذایی که روی زمین انداخته،‌‌ رها کنید تا به او بفهمانید که بازی تمام شده است. وقتی کسی نباشد که با او بازی کند خیلی زود بازی را تغییر خواهد داد.
مهم است به یاد داشته باشید که کودکتان قصد رد کردن غذایی که برایش درست کرده‌اید یا قصد سرکشی از دستور شما را ندارد. او فقط می‌خواهد که بازی کند و با شما رابطه برقرار کند. اگر نمی‌خواهید با فنجانش بازی بردار و بیانداز را انجام دهید، او را از صندلی‌اش بیرون بیاورید و با اسباب بازی‌های واقعی بازی کنید. حتی دو دقیقه بازی کودکتان را به جایی می‌رساند که حاضر می‌شود بنشیند و غذایش را بخورد. یا فنجانش را‌‌ همان جا که پرت کرده‌‌ رها کنید و بگویید، «بای، بای، فنجان.» سپس روبه روی او بنشینید و غذایتان را به شیوه‌ای که دوست دارید او غذایش را بخورد، میل کنید. جالب بودن و ویژگی تعاملی بودن آن را حفظ کنید، نوزادتان بالاخره از راهنمایی شما پیروی خواهد کرد.

گاز گرفتن و یا زدن

چرا کودک این کار را می‌کند؟ زیرا کودکتان هنوز نمی‌تواند برای بیان احساساتش از کلمات استفاده کند، بنابراین از ابزاری که در دست دارد استفاده می‌کند، یعنی: دهان و دست‌هایش. او این ابزار را روی افراد آشنا (و دم دستش)، یعنی والدین، خواهر و برادر و پرستارش امتحان می‌کند. اما این گاز گرفتن‌ها و سیلی زدن‌ها اغلب ارتباط‌های بامزه و شوخی آمیزی هستند و نه چیزی که روان‌شناسی آن را «تمایالات خصمانه» می‌نامند.

نحوه برخورد:

به احتمال زیاد کودکتان از روی بدجنسی دیگران را نمی‌زند، بلکه این رفتار او اشتباهی است که از احساسات و ناکامی او ناشی می‌شود، بنابراین سرش داد نزنید. به جای آن بازی نشان بده و بگو را انجام دهید. نحوه نوازش کردن و ملایمت با استفاده از دست‌ها را به او نشان دهید و بگویید «ما برادرت را می‌بوسیم»، «هاپو را نوازش می‌کنیم.»، «دوستانمان را بغل می‌کنیم» و.... اگر به خاطر ناکامی در انجام چیزی کسی را می‌زند، در خصوص کاری که سعی بر انجام دادن آن داشته است به او کمک کنید و عصبانیتش را بر زبان بیاورید: «وقتی نمی‌توانی آن را انجام دهی عصبانی می‌شوی.» شاید هنوز معنای کلمات را نمی‌فهمد، اما متوجه آهنگ صدایتان می‌شود و خودش را با مثال خوب شما وفق می‌دهد.

داد زدن و جیغ زدن

چرا این کار را می‌کند؟ قدرت تکان دهنده صدای کوچک نوزادان برایشان بسیار جالب است. فرض کنید که این کوچولو در اتاقی پر از افراد بزرگسال قرار دارد، برای متوقف کردن حرف‌ها و جلب توجه‌شان چه کاری موثر ست!

نحوه برخورد:

می‌توانید قانونی وضع کنید و به کودکتان یاد بدهید که فقط اجازه دارد در جای خاصی جیغ بکشد مثلاً روی چمن‌ها. وقتی می‌خواهد شروع به جیغ زدن کند، او را به بیرون راهنمایی کنید و اجازه دهید جیغ و داد‌هایش را باد با خودش ببرد. اگر به خاطر فصل یا منطقه‌ای که در آن قرار دارید نمی‌تواند بیرون از خانه داد بزند، یک اتاق جیغ زدن دایر کنید. سپس، وقتی کودکتان از شما خواهش می‌کند که فقط یک شیرینی دیگر هم به او بدهید او را برای نق زدن به این اتاق راهنمایی کنید.

دعوا راه انداختن هنگام پوشاندن لباس به او

چرا این کار را می‌کند؟ زمان تعویض پوشک و لباس طبیعتاً به جر و بحث می‌انجامد. زیرا برنامه کاری او با برنامه کاری ما همخوانی ندارد. برای مثال آنقدر به اعضای بدنش علاقمند است که نمی‌خواهد به او پوشک بپوشانید و یا شاید گیر افتادن گردنش در یقه لباسش و درد گرفتن گوش‌هایش او را ناراحت می‌کند.
نحوه برخورد:

این فعالیت‌ها را به بازی تبدیل کنید: قایم موشک بازی کنید برای مثال هنگامی که دستش را در آستینش فرو می‌کنید، از او بپرسید، «دست لوسی کجاست؟» و وقتی دستش از آستینش بیرون آمد بگویید، «ایناهاش!» یا شعر بخوانید: «پای چپت را بگذار، پای راستت را بگذار،....» شاید عاشق لباس پوشیدن شود. اگر باز هم نق زد، لباس‌هایی را انتخاب کنید که پوشاندن آن به این موجود متحرک آسان باشد. شاید لباسی که ۱ سایز بزرگ‌تر بوده و دکمه‌های کمتری داشته باشد مناسب او باشند. همین طور که به ۲ سالگی نزدیک‌تر می‌شود، شاید بخواهد که خودش لباسش را انتخاب کند. برای مثال ۲ پیراهن در اختیار او قرار بدهید تا یکی از آن‌ها را انتخاب کند و به استقلالی که به دنبال آن است، برسد.